İhtiyati Tedbir Nedir? Nasıl Alınır?

İhtiyati tedbir kararı uygulamada sıklıkla gündeme gelen ve hak kaybı yaşanmaması adına önem arzeden bir karardır. İhtiyati tedbir kararı oldukça önemli bir usul işlemidir ve hatalı şekilde alınması ciddi hak kaybına neden olur.

Yazımızda ihtiyati tedbir nedir, hangi hallerde bu tedbir talep edilebilir, karar verilmesi için aranan şartlar nelerdir, teminata ilişkin özellikler nelerdir, haksız tedbir talebi sonucunda tazminat talep edilebilir mi gibi konu ile ilgili en çok merak edilenleri açıklayacağız. Önemli bir konu olması sebebiyle yazımızı dikkatle okumanızı tavsiye ederiz.

İhtiyati Tedbir Nedir?

Uzun süren yargılama faaliyetleri sebebiyle hakkın elde edilmesinin zorlaşması, gecikme nedeniyle zarara uğrama, hakkın elde edilmesinin imkansız hale gelmesi gibi durumların önüne geçebilmek amacıyla kesin hükme kadar olan süreç için verilen karara ihtiyati tedbir denir.

Örneğin bir davanın konusu herhangi bir gayrimenkul olabilir. Bu gayrimenkule ihtiyati tedbir konularak o gayrimenkulle ilgili uyuşmazlık sona erene kadar satışı, ipotek edilmesi vs. engellenebilir.

İhtiyati tedbir somut olayın koşullarına göre bir değerlendirme yapılarak yargılama konusu hakka ilişkin riskli bir durum söz konusu olması halinde hakim tarafından verilir. Örneğin yargılama konusu malın yargılama sona erene kadar değer kaybına uğrama ihtimali varsa bu malın satılarak değerinin dava sonuna kadar saklanması konusunda bir karar verilebilir.

İhtiyati Tedbir Talebi

İhtiyati tedbir dava açılmadan talep edilebileceği gibi dava açıldıktan sonra yargılama devam ederken de talep edilebilir. Dava açılmadan önce yapılacak talepler davanın esası hakkında görevli olan mahkemeden yapılır. Dava açıldıktan sonra yapılacak talepler ise davanın görüldüğü mahkemeden yapılmalıdır.

Tedbir için yapılan talep üzerine mahkeme bu talebi değerlendirir, karşı tarafı da dinler ve bir karar verir. Ancak tedbir istenilen hakkın konusu acilen korunması gereken bir durumda ise karşı taraf dinlenmeden de tedbir kararı verilmesi mümkündür.

Tedbir talebinde bulunma ve bu taleplere karşı yöneltilecek itirazların incelenmesi sırasında uygulanacak yargılama usulü basit yargılama usulüdür. Dava açılırken tedbir talebinde bulunulacak ise bu talep dava dilekçesinde yer alabilir.

Tedbir talebi için hazırlanan dilekçede davanın esasına yönelik olarak haklılık yaklaşık olarak ispatlanmalıdır. Yaklaşık ispat yeterlidir, haklılığı tam olarak ispat etmek gerekmez. Haklılık yaklaşık olarak ispat edildiğinden tedbir talebinde bulunan tarafın haksız olma ihtimali de mevcut olduğundan teminat alınması uygulaması mevcuttur. Bazı durumlarda teminat alınmaması söz konusu olabilir. Bu durumlara örnek olarak talebin resmi bir belgeye dayanması hali verilebilir.

İhtiyati Tedbir Kararı İçin Gerekli Şartlar

İhtiyari tedbir nedir sorusu katar ihtiyati tedbir şartları da önemlidir. Bu tedbir, hakkın korunmasına yönelik önemli bir koruma niteliğindedir. Bu nedenle kararın verilmesi belirli şartlara bağlanmıştır. İhtiyati tedbir şartları şu şekilde sıralanabilir.

• Hakkın elde edilmesinin mühim derecede zorlaşma ihtimali
• Hakkın elde edilmesinin mühim derecede imkansız hale gelme ihtimali
• Yargılama sürecinde yaşanacak gecikme nedeniyle ciddi bir zararın doğması ihtimali

Yukarıda bulunan şartlardan birinin oluşma ihtimalinin mevcut olması tedbir kararının verilmesi için yeterlidir. Hakim somut olayda konuya ilişkin ayrıntılı değerlendirme yaparak bu hususları gözeterek bir karar verir.

İhtiyati Tedbir Kararı

Yargılama süresi boyunca yargılama konusu hakkın herhangi bir kayba uğramaması amacıyla tedbir talebinde bulunulması ve hakimin bu talebi onaylaması üzerine bir karar verilir. Mahkeme tarafından verilen tedbir kararının içeriği korunacak hakkın niteliğine göre değişiklik gösterebilir.

İlgili hakkın kaçırılması veya yok edilmesi ihtimali mevcut ise hakkın muhafaza altına alınması veya yediemine bırakılmasına ilişkin bir tedbir kararı verilir. Hakkın kullanımına ilişkin yapma veya  yapmama şeklinde karar verilmesi de mümkündür. Kısaca mahkeme hakka gelecek her türlü tehlikeyi ortadan kaldıracak nitelikte ve hakkın zarar uğramasını önlecek nitelikte kararlar verebilir.

Mahkeme tarafından verilen tedbir kararında, hangi nedenlerle ve hangi somut delillere dayanarak verildiğine ilişkin bilgi yer alır. Kararda, tedbirin ne üzerine konulduğu ve nasıl bir tedbir olduğu tereddüt oluşturmayacak şekilde açık olmalıdır. Verilen karara tedbir talebinde bulunan tarafın vereceği teminat tutarı da eklenir.

Tedbir talebinin reddedilmesi halinde kanun yollarına başvurma imkanı mevcuttur. Tedbiri talep edilen tarafından yapılan başvuru öncelikle incelenir ve bunun üzerine kesin olarak karar bağlanır.

Tedbir kararının dava açılmadan önce verilmiş olması durumunda tedbiri talep eden taraf bu kararın uygulanmasını talep etmesinden sonraki 2 haftalık sürede esas hakkındaki davasını açmalıdır. Bu sürede gerekli işlemlerin yapılması durumunda tedbir kararı kalkar.

İhtiyati Tedbirde Teminat Gösterilmesi Zorunluluğu

Tedbir talebinde bulunan taraf haklılığını yaklaşık olarak ispatlamakla yükümlüdür. Bu yaklaşık ispat haklılık konusunda tam olarak bir sonuca ulaştırmadığı için tedbir talep eden tarafın haksız olma ihtimali de göz önünde bulundurularak bir teminat gösterme zorunluluğu bulunmaktadır.

Tedbir talep eden tarafın haksız çıkması durumunda bu tedbir nedeniyle zarara uğranılması ihtimaline yönelik teminat göstermesi gereklidir. Tedbir talebinin haklılığının resmi bir belgeye dayanması durumunda teminat alınmamasına karar verilebilir. Teminat alınmaması durumu koşulların gerektirmesi halinde başkaca durumlar için de söz konusu olabilir.

Talep eden taraftan alınan teminatın iadesi, asıl davayla ilgili olarak hükmün kesinleşmesi veya konulan ihtiyati tedbir kararının kalkmasından sonraki 1 aylık süreçte gerçekleşir.

Aleyhinde ihtiyati tedbir kararı verilen tarafın mahkemenin de kabul edeceği bir teminat göstermesi halinde tedbirin değiştirilmesi veya kaldırılmasına ilişkin karar verilmesi mümkündür.

Kararın Uygulanması

Tedbirin talep edilmesi üzerine hakim konuya ilişkin karar verir. Bu kararın uygulanması için kimi zaman talepte bulunmak gerekebilir. Örneğin bir gayrimenkule ilişkin verilen tedbir kararı mahkemece tapuya müzekkere yazılarak konulurken, bir taşınıra ilişkin ihtiyari tedbir kararının uygulanması icra kanalı ile yapılması gerekebilir.

Gerekli hallerde tedbir kararının uygulanması için talepte bulunma süresi kararın verilmesinin ardından 1 haftadır. Bu süre içinde talepte bulunulmaması halinde tedbir kararı kendiliğinden kalkacaktır.

Kararın uygulanması sırasında emirlere uymayıp karara aykırı hareketler yapan kişi alt sınırı 1 ay üst sınırı 6 ay olmak üzere disiplin hapsi ile cezalandırılır.

İhtiyati Tedbir Kararına Karşı İtiraz

Yukarıda açıkladığımız üzere acele durumlar hariç olmak üzere tedbir talebi karşı taraf da dinlenerek incelenir ve bunun ardından bir karar verilir. Karşı tarafı dinlemeksizin verilmiş olan ihtiyati tedbir kararlarına karşı itiraz edilmesi mümkündür. Karşı tarafın itirazı tedbirin icrasını durdurmaz. Bu durumun aksi kararlaştırılabilir.

Tedbirin uygulanması sırasında karşı tarafın hazır bulunduğu durumlarda bu andan itibaren tedbirin şartlarına, kararı veren mahkemenin yetkisine ve teminat hususuna ilişkin mahkemeye itirazda bulunması mümkündür. Tedbirin uygulanması sırasında hazır bulunmayanlar için bu nedenlerle itirazda bulunma süresi tedbirin uygulanması sırasında memur tarafından tutulan tutanağın kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 1 haftadır.

Tedbir kararına yalnızca taraflar değil bu kararın uygulanması sonucu menfaati açıkça ihlal edilecek üçüncü kişiler de itiraz edebilir. Bu kişilerin itiraz edebilmesi için belirlenen süre de yine tutanağın kendilerine tebliğ edilmesinden itibaren 1 haftadır.

Tedbir kararına itiraz, dilekçe ile yapılır. İtiraz nedeniyle hazırlanan dilekçeye itiraza ilişkin sebepler, bu hususları açıklayan her türlü delil eklenmelidir. Dilekçe ile yapılan itiraz üzerine mahkeme ilgilileri davet ederek dinler, gelmemeleri halinde incelemeyi dosya üzerinden tamamlar. Taraflar veya ilgililer tarafından yapılan itiraz sonrasında mahkemenin tedbir kararını değiştirmesi veya kaldırması mümkündür.

İtiraz üzerine verilen karara ilişkin olarak kanun yollarına başvurma imkanı mevcuttur. Bu başvuru incelenir ve duruma göre kesin bir karar verilir. Kanun yoluna başvurma halinde bu süreçte tedbir uygulanmaya devam eder.

İhtiyati Tedbire İlişkin Tazminat

Tedbir talebinde bulunulması üzerine bu konuda karar verilir, tedbir uygulanır ve sonrasında talepte bulunan tarafın bu sırada haksız olduğu anlaşılırsa tedbir kararı nedeniyle uğranılan zararlar talepte bulunan tarafından tazmin edilebilir. Esasen bu durum somut olayın özelliklerine göre değişecektir. Her zaman bu tazminat istenemez ancak ortada bir kötüniyet söz konusu ise yahut açık hukuka aykırılık söz konusu ise tazminat talep edilebilir.

Haksız tedbir nedeniyle açılacak tazminat davası için görevli mahkeme esas hakkındaki davanın karara bağlandığı mahkemedir.

Tazminat davası açma konusunda hak sahibi olan kişiler bu haklarını hükmün kesinleşmesinden veya tedbir kararının kalkmasından sonraki 1 yıl içinde kullanabilirler. Bu 1 yıllık süre zamanaşımı süresidir. Bu süre içinde dava açılmaması halinde tazminat davası açma hakkı sona erer.

İhtiyati Tedbir ile İhtiyati Haciz Arasındaki Farklar

İhtiyati tedbir ile ihtiyati haciz çoğu zaman birbirine karıştırılmaktadır. Ancak aralarında önemli farklar bulunmaktadır. İhtiyati tedbir nedir sorusu aslında çoğu zaman ihtiyati haciz ile karıştırılır.Bu farklar şu şekilde sıralanabilir:

• İhtiyati haciz yalnızca para ve teminat alacakları için söz konusudur. İhtiyati tedbir paradan başka her türlü hak hakkındaki davalarda da söz konusu olabilir. Yani ihtiyati hacizde para alacağını korumak adına borçlunun tüm malvarlığına haciz konulurken ihtiyati tedbirde uyuşmazlık konusu olan “şey”e tedbir konur.
• İhtiyati tedbir önleyici bir tedbirdir ancak ihtiyati haciz alacaklının alacağını güvence altına alır.
• İhtiyati haciz kararının ardından alacaklı borçluya yönelik dava açmak zorunda değildir, icra takibi yapabilir, ihtiyati tedbirde ise tedbiri talep eden taraf dava açmak zorundadır.
• İhtiyati haczin uygulanmasını talep etme süresi kararın verilmesinden sonra 10 gündür, ihtiyati tedbirde ise bu süre 1 haftadır.

Konu ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Yukarıda konu ile ilgili temel mevzuat hükümlerine uygulamadaki işleyişle birlikte değindik. Bunun haricinde konu hakkında sık sorulan bazı soruları yanıtlamakta yarar görüyoruz.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yazımızda konu ile ilgili olarak ihtiyati tedbir nedir, kararın verilmesi için gerekli  şartlar nelerdir, tedbir kararı nasıl uygulanır, teminata ilişkin ayrıntılar nelerdir gibi konu ile ilgili merak edilenleri ayrıntılarıyla açıkladık. Görüldüğü üzere oldukça önemli ayrıntılar içeren bir süreçtir. Tedbir kararının talep edilmesi veya hakkınızda tedbir kararı verilmesi sürecinde herhangi bir hata yapılmaması için avukata sormak önem arz eder.